Je hebt het ongetwijfeld ook wel eens gehad. Een lied dat maar in je hoofd blijft zitten. En dat terwijl het vaak nogal onbenullig is en zeker niet bij je favorieten hoort. Ik had dat afgelopen jaar bijvoorbeeld met Wat een nacht van Nick & Simon en Cold Hearted van de Zac Brown Band. Allebei liederen met een heel sterk en simpel refrein dat ik zo kon meezingen. En dat dus prompt in mijn hoofd bleef hangen.

Zo’n lied wordt een oorworm genoemd (*1), terwijl een kort fragment dat blijft hangen aangeduid wordt als een oorwurm. Oliver Sacks noemt het in zijn boek Musicofilia (2007), waar hij een hoofdstuk aan het onderwerp wijdt, een breinworm. Het is immers niet zozeer je oor, maar het brein dat het veroorzaakt. Andere termen die ook wel worden gebruikt zijn cognitieve jeuk en breinjeuk, omdat hoe je ook krabt het maar niet wil verdwijnen.

Het schijnt dat vrijwel iedereen er wel eens last van heeft. Vrouwen meer dan mannen, musici meer dan niet-musici en neurotische mensen vaker dan niet-neurotische mensen. De liedjes hebben gemeen dat ze een simpele muzikale structuur hebben, vaak vol clichés, met daarnaast een sterk herhalingselement, waardoor je ze snel oppikt. Denk aan liederen als de Bolero (Ravel), Billie Jean (Michael Jackson), In The Summertime (Mungo Jerry), Macarena (Los del Rio) en YMCA (Village People). Soms, maar ik herken dat zelf veel minder, hebben ze een onverwacht en onvoorspelbaar element (hook), zoals bij Take Five (Dave Brubeck) en het Pink Panther thema.

Volgens Sacks is het oorwormfenomeen enigszins vergelijkbaar met aanvallen bij epilepsie of Gilles de la Tourette, maar dan veel minder ingrijpend. Het is fragmentarisch en snel weer te activeren door een geluid, associatie of verwijzing. Je kent misschien het fenomeen dat je na een dag op een boot het deinen soms nog uren blijft ervaren, ook nadat je weer voet aan wal hebt gezet. Dat is een zintuiglijke effect in je lagere zintuigstelsel als gevolg van overprikkeling. Oorwormen en oorwurmen daarentegen  zijn perceptuele constructies op een veel hoger hersenniveau. Je visuele wereld construeer je vooral zelf, waardoor visuele herinneringen een selectief en persoonlijk karakter hebben. Een muziekstuk daarentegen krijg je geconstrueerd en wel voorgeschoteld, waardoor je herinnering dicht bij het origineel ligt. Consequentie is dat muziek in de hersenen gegrift staat en verweer dus nauwelijks mogelijk is.

Wat soms schijnt te helpen om van een oorworm af te komen, is om er een andere melodie tegenover te zetten, alleen is dat dan vaak weer een andere oorworm. Anderen zweren bij completie, het lied helemaal uitzingen of uithoren, omdat het brein de neiging zou hebben om iets af te willen maken en er niet tegen kan als iets incompleet is. Zo gaat het verhaal dat Mozart er niet goed tegen kon als zijn kinderen een lied op de piano niet helemaal uitspeelden. Dan moest hij dat zelf alsnog doen, want anders had hij er de hele dag last van. Andere oplossingen die worden aangegeven zijn het analyseren wat je (emotioneel) verbind met het lied, of (en dat schijnt ook goed te werken) om het aan een ander door te geven.

Dat laatste ga ik vandaag eens uitproberen met Can’t Get You Out Of My Head, de grote hit van Kylie Minogue uit 2001. Het lied wordt hier uitgevoerd door Kasey Chambers & Shane Nicholson en staat op hun prachtige album met country duetten Rattlin’ Bones uit 2008.

Tenslotte ben ik heel benieuwd of jij nog weet bij welke liederen jij een oorworm ervaarde. En geef dat dan vooral aan me door als commentaar!

NOTEN
*1 Hier vindt je een website over de oorworm, met veel voorbeelden.

Can’t Get You Out Of My Head
La la la la la la la la

I just can’t get you out of my head.
Boy your lovin’ is all I think about.
I just can’t get you out of my head.
Boy it’s more than I dare to think about.

La la la la la la la la

I just can’t get you out of my head.
Boy your lovin’ is all I think about.
I just can’t get you out of my head.
Boy it’s more than I dare to think about.

Every night, every day.
Just to be there in your arms.
Won’t you stay, won’t you lay.
Stay forever, and ever and ever and ever.

La la la la la la la la

I just can’t get you out of my head.
Boy your lovin’ is all I think about.
I just can’t get you out of my head.
Boy it’s more than I dare to think about.

There’s a dark secret in me.
Don’t leave me locked in your heart.
Set me free.
Feel the need in me.
Set me free.
Stay forever, and ever and ever and ever.

La la la la la la la la
I just can’t get you out of my head